Upcyclecentrum Almere laat kinderen circulaire economie beleven

Johan Splinter, beleidsadviseur Stadsreiniging bij de gemeente Almere, en Sabina Kok, projectleider programmalijn programmering / Upcyclecentrum en werkzaam bij Stichting Stad & Natuur Almere, vertellen over het Upcyclecentrum en de samenwerking met het onderwijs.

Hoe ziet het Upcyclecentrum eruit?

Het Upcyclecentrum is een combinatie van een overdekt recycleperron, een mooie inspiratieruimte: ‘het Belevingsrcentrum’, een praktijklokaal en drie ateliers voor ondernemers. De ondernemers maken op basis van de afvalstromen van het Upcyclecentrum nieuwe producten.

Het Upcyclecentrum is voor meer dan 85% gebouwd van hergebruikte materialen, welke merendeel uit hetzelfde stadsdeel, Almere Haven, bij de sloop van de oude sporthal en het zwembad zijn gekomen. Daarnaast is er veel aandacht besteed aan duurzaamheid in de vorm van hergebruik van water en zonne-energie.

Het Belevingscentrum

De gehele inrichting van het belevingscentrum bestaat uit hergebruikte materialen die afkomstig zijn van het Upcyclecentrum. Zo is bijvoorbeeld de vloer gemaakt van afvalhout en zijn de wanden afkomstig van een oude middelbare school uit Almere.

De Steiger

Het Upcyclecentrum ligt op het bedrijventerrein De Steiger. De gemeente Almere is actief bezig om van dit bedrijventerrein een Circulaire Hub te maken. Dit houdt in dat de Steiger een bedrijventerrein wordt, speciaal gericht op circulaire economie en circulaire ondernemers. Op de Steiger versterken gelijkgestemde bedrijven elkaar. Op deze manier wordt er ook een doorstroommogelijkheid gecreëerd voor de startups uit het Upcyclecentrum.

“De drie aanwezige ateliers waren vanaf de planvorming direct heel belangrijk”, stelt Johan. “We willen aan de bewoners van Almere laten zien dat de spullen die naar het Upcyclecentrum gebracht worden ook daadwerkelijk waarde hebben. In de ateliers zitten doorgaans jonge startups die van spullen die naar het Upcyclecentrum worden gebracht, weer nieuwe producten maken. In Almere praten we niet alleen over circulaire ondernemen, maar we laten ook in de praktijk zien wat dit is en wat de mogelijkheden zijn.”

Hoe werkt het Upcyclecentrum samen met het onderwijs?

Afdeling Stadsreiniging van de gemeente Almere werkt samen met Stichting Stad & Natuur (S&N) aan het lesaanbod voor scholen. S&N is binnen Almere verantwoordelijk voor het lesaanbod voor scholen op het gebied van natuur, milieu en voeding en bereikt jaarlijks ruim 20.000 leerlingen in Almere. S&N werkt sinds juni 2019 mee met het Upcyclecentrum en het lesaanbod was in eerste instantie gericht op het maken van het lesaanbod voor het primair onderwijs. Dit lesaanbod laat leerlingen circulaire economie beleven, zowel in de eigen school als op het Upcyclecentrum. Dit gebeurt met lessen zoals de ‘Anatomie van de afvalzak’ en ‘Afval = grondstof’, waarmee leerlingen concreet met circulaire onderwerpen aan de slag gaan.

Het voortgezet onderwijs wist vervolgens ook snel de weg naar het Upcyclecentrum te vinden. Dit resulteerde in het uitwerken van een 'Expeditie Upcyclen' voor het voortgezet onderwijs, mbo en hbo. Daarnaast heeft de middelbare scholengemeenschap OSG De Meergronden met 80 leerlingen uit 3 havo/vwo meegedaan aan een projectweek rondom circulaire economie.

Samenwerking

Aan het lesaanbod voor het primair onderwijs (PO) werken verschillende afdeling van de gemeente Almere én verschillende partners mee zoals Renewi, de Zero Waste Foundation, IkCirculeer en circulaire ondernemers uit het Almeerse netwerk. Het lesaanbod voor het voortgezet onderwijs (VO) wordt samen met het voortgezet onderwijs opgesteld, en wordt steeds weer maatwerk dat goed aansluit bij de lesmethoden, lesaanpak en het profiel van de school. Volgens Sabina vormen evaluaties een belangrijk fundament voor de doorontwikkeling van het lesaanbod. “Vanzelfsprekend koppelen wij vanuit Stad & Natuur de evaluaties van de lespakketten bijvoorbeeld terug naar Renewi of IkCirculeer, zodat de lespakketten up-to-date blijven en per schooljaar worden aangepast aan de wensen van de scholen.”

De ondernemers uit het Upcyclecentrum werken ook mee aan de lespakketten. Zij werken bijvoorbeeld aan een digitaal lespakket dat gekoppeld is aan de Week van Tweedehands Textiel.

Vanwege het coronavirus kunnen de leerlingen nu niet meer naar het Upcyclecentrum komen, maar dit betekent niet dat er niets gebeurt. Momenteel zijn er vier lessen ontwikkelt waarin de leerlingen leren over de wereld achter textiel. Zo worden de leerlingen elke dag uitgedaagd om zelf een oud kledingstuk een tweede leven te geven. Dit project wordt samen met de twee ondernemers vanuit het Upcyclecentrum uitgevoerd: Seefd en Unravelau.

Wie zijn jullie contacten binnen de scholen?

Bijna alle scholen uit Almere kunnen sinds 1 november 2019 hun afval in de klas en op school scheiden. De gemeente Almere heeft, samen met Stad & Natuur Almere, veelvuldig contact gehad met de schoolbesturen van Almeerse Scholen Groep en Stichting Prisma met 18 basisscholen, om het raamwerk voor afvalscheiding voor de scholen op te stellen.

Stad & Natuur werkt daarnaast nauw samen met Collage, de organisatie binnen Almere die verantwoordelijk is voor het cultuuraanbod op de scholen. Samen met Collage is ook een lesaanbod gemaakt voor de Floriade (FloriAlly) en worden thema’s als upcyclen en hergebruik, voeding en techniekonderwijs vanuit de natuurkant én de cultuurkant aangeboden.

Stad & Natuur is als aanspreekpunt met de scholen aangesteld door de gemeente voor het programma vanuit het Upcyclecentrum en onderhoudt alle contacten binnen de scholen. De stichting werkt binnen de basisscholen samen met de leerkrachten, teamleiders en de directie. Binnen de middelbare scholen wordt veel afgestemd met de teamleiders en betrokken mentoren of vakdocenten.

Hoe is de samenwerking met de scholen tot stand gekomen?

In 2018 heeft Almere een nieuwe aanbesteding gedaan voor het gescheiden inzamelen van het bedrijfsafval afkomstig van de Almeerse gemeentelijke gebouwen. Hierbij is een groot aantal van de Almeerse scholen aangesloten. Vanaf medio 2019 is gescheiden inzameling op scholen in gang gezet en mogelijk gemaakt. Het was daarna aan de scholen om zelf in de klas aan de slag te gaan.

Volgens Sabina kwam de samenwerking heel natuurlijk tot stand. “Het project voor afval scheiden op de scholen, maar ook het Upcyclecentrum, vallen beide onder de afdeling Stadsreiniging van de gemeente Almere. Omdat Stad & Natuur veelvuldig samenwerkt met de gemeente Almere en contacten heeft met alle scholen uit Almere, lag het ontzettend voor de hand om ook de programmering voor het Upcyclecentrum gezamenlijk op te pakken en een lessenreeks te ontwerpen met de naam Afval =Grond(s)TOF.”

Hoeveel leerlingen bereiken jullie met het Upcyclecentrum?

In juni, oktober en november 2019 hebben 28 groepen (van groep 1 van het primair onderwijs tot het hbo) het Upcyclecentrum bezocht voor ‘Expeditie Upcyclen’. De Expeditie houdt in dat een klas wordt ontvangen op het Upcyclecentrum. De leerlingen krijgen uitleg over de ambities van de gemeente Almere op het gebied van circulaire economie, duurzaamheid en upcyclen. Ze krijgen natuurlijk ook uitleg over het gebouw zelf en de ondernemers in het gebouw.

“De lessen worden ‘organisch’ aangeboden”, vertelt Sabina. “We zetten een raamwerk neer en elke vraag die gesteld wordt, wordt genoteerd. Zo bouwen we de Expeditie Upcyclen elke keer weer uit.”

Wat kost een lesprogramma Afval = grondstof?

Het vraagt vooral om geloof in de boodschap vanuit zowel de opdrachtgever (gemeente Almere) en de opdrachtnemer (Stad & Natuur).

Johan: “Er zijn in Nederland al veel lesprogramma’s over hergebruik ontwikkeld, maar de boodschap upcyclen en circulaire economie of circulaire ambachtscentra is nog vrij nieuw. Dit houdt in dat we goed op zoek moeten om die verbindingen te leggen en pakketten te ontwikkelen die passen bij het Upcyclecentrum.”

Hoe zorg je voor een langdurige, goede relatie met elkaar?

De samenwerking tussen de gemeente en Stad & Natuur gaat in goed overleg en op basis van dagelijkse afstemming. “De beide partijen moesten elkaar eerst goed leren kennen”, vertelt Sabina. “Maar na een half jaar zien we goed waar de verbeter- en ontwikkelpunten liggen en pakken we deze gezamenlijk op.”

In 2020 wordt de samenwerking voortgezet op basis van minimaal 16 uur per week projectleiding. Daarnaast is er een ontwikkelbudget vastgesteld. Voor dit bedrag worden zoveel mogelijk lesmiddelen gemaakt, worden de ‘verhalenvertellers’ van Expeditie Upcyclen getraind en wordt de communicatie richting het onderwijs vormgegeven.

Wat willen jullie bereiken? En hoe hou je dat vast?

Het doel is om zoveel mogelijk Almeerders, kinderen én volwassenen, kennis te laten maken met de boodschap Afval=Grondstof. De focus ligt daarbij niet alleen op lespakketten in de klas, het scheiden van afval in de klas, het bezoeken van het Upcyclecentrum en projectweken gericht op het hergebruik van afval als waardevolle grondstof. De aandacht richt zich ook op bewustzijn en bewuster aankopen. Zo wordt de berg afval hopelijk steeds kleiner, omdat we materialen vanzelfsprekend gaan hergebruiken en we zichtbaar maken dat afval waardevol is.

Om dit te kunnen bereiken is er voldoende mankracht nodig om de uitvoering van alle plannen verder vorm te geven. Daarnaast moet er een heldere visie op het Upcyclecentrum gekoppeld zijn aan al lopende initiatieven binnen de gemeente Almere en het thema duurzaamheid. En er is natuurlijk ook afzet nodig voor de circulaire producten. Hier doet de gemeente Almere momenteel onderzoek naar.

Nieuwsgierig geworden naar het Upcyclecentrum in Almere en haar lesaanbod? Wees welkom!