3.2 Inzameling: inzamelmiddelen
De inzameling van textiel is door de jaren heen veranderd. In het verleden werd textiel vaak opgehaald door charitatieve organisaties, verenigingen en scholen gericht op herdraagbare kleding. De sector is zich later gaan richten op het inzamelen van grotere hoeveelheden textiel. Gemeenten zullen bewuste keuzes moeten maken voor bepaalde inzamelmiddelen en dit moeten regelen met behulp van aanbestedingen, contracten en contractmanagement.
Tijdens een vanuit VANG HHA uitgevoerde marktconsultatie over optimale textielinzameling werd aangegeven dat containers als inzamelmethoden hebben bijgedragen aan een grotere verontreiniging door een grotere hoeveelheid nat en aangetast textiel.
Uit de marktconsultatie bleek ook dat de relatie tussen kwaliteit, inzamelkosten en de bijdrage aan circulariteit volgens de markt als volgt schematisch worden weergegeven. Kanttekening hierbij is dat de situatie per gemeente kan verschillen en er geen feitelijke cijfers zijn over het aandeel vervuiling in het textiel.
Er zijn geen inzamelkosten verbonden aan het brengen van kleding naar een kringloopwinkel. Voor het gedeelte van de gebrachte kleding die de kringloop uiteindelijk niet kan verkopen, worden wel kosten gemaakt. Kringloopwinkels maken kosten voor het afvoeren daarvan. Het textiel kwalificeert immers niet meer als huishoudelijk, maar als bedrijfsafval.
Dat levert problemen op voor de kringlooporganisatie. Het zou mooi zijn als de gemeente hierover met de kringloopwinkel in overleg gaat om te kijken of hier een oplossing voor te bedenken is. Kringloopwinkels leveren immers een belangrijke bijdrage aan een circulaire economie. Gemeenten kunnen dat ondersteunen.
Er wegen verschillende redenen mee voor gemeenten bij de keuze voor een inzamelsysteem. De tabellen op de volgende pagina's beschrijven de voor- en nadelen van inzamelmiddelen en bijbehorende methoden.
In het algemeen zijn nadelen van containers dat er bijplaatsingen en dumping kunnen plaatsvinden, dat de openingen van containers soms te klein zijn voor textielzakken, dat mindervaliden er niet bij kunnen en dat locaties soms ongeschikt zijn om containers te legen (lantaarnpalen e.d.). Nadeel is ook dat een container soms niet op de gewenste locatie de grond in kan omdat er kabels en leidingen in de grond aanwezig zijn.
Naast de hieronder genoemde inzamelingmethoden kan de kringloop een rol spelen bij de inzameling van kleding. Inwoners kunnen daar hun kleding naartoe brengen. De kleding die naar de kringloop wordt gebracht is relatief schoon en goed textiel.
Het betrekken van de kringloop of het stimuleren van tweedehands kledingruil kan gevolgen hebben voor de kwaliteit van het materiaal dat via andere kanalen wordt ingezameld, zoals met de wijkcontainers.
Er zou daardoor minder hoogwaardig textiel in de container van de gemeente terecht kunnen komen. Dit heeft uiteindelijk weer effect op de traditionele textielverwerking.
Om grip te krijgen op en te sturen richting een betere kwaliteit van ingezameld textiel, is het van belang in kaart te brengen hoe de textielinzameling in een gemeente is geregeld en welke actoren daar een rol in spelen.
Hierna worden de volgende inzamelmiddelen en methoden toegelicht:
- Containers onderlossend met kraanauto’s
- Bovengronds
- Ondergronds
- Bovengrondse containers met handlos
- Huis-aan-huis inzameling/zakkeninzameling
Textielinzameling door middel van kraanauto's die het textiel mechanisch lossen in het inzamelvoertuig is mogelijk. Dat kan zowel boven- als ondergronds gebeuren. In de tabellen hieronder lees je de voor- en nadelen per methode.
Bovengrondse containers (onderlossend met kraanauto)
| Voordelen | Nadelen |
|---|---|
| Redelijk efficiënte inzameling door groot inzamelvolume (bij ca 3,5 m3 container). Redelijk hoge dagproductie bij ledigen. | Kleiner opslagvolume dan ondergrondse containers. |
| Door plaatsing boven het maaiveld is er minder kans op intreden van neerslag dan bij ondergrondse containers. | Tijdens de inzameling kan het textiel vervuilen door een natte of vieze transportcontainer of door de blootstelling aan neerslag tijdens de inzameling. |
| Groot oppervlak voor reclame of beplakkingen (instructies voor inwoners). | Groot oppervlak voor vandalisme, graffiti of beplakkingen. |
| Herkenbaarder als aparte textielcontainer dan ondergrondse containers. | Minder esthetisch. Prominent in het straatbeeld aanwezig. Op kruispunten mogelijk zichthinder voor verkeer. |
| Makkelijk te verplaatsen in de openbare ruimte. | Door gewicht, volume en mechanische krachten is er kans op het openscheuren van zakken. |
| Gebruikelijk is dat de inzamelaar de container ter beschikking stelt. | Mindervaliden kunnen lastiger bij de klep. |
| Goedkoper in aanschaf en beheer dan ondergrondse containers. |
| Voordelen | Nadelen |
|---|---|
| Hoog serviceniveau naar inwoners | Concurrerende inzamelaars die met een andere manier inzamelen kunnen hierdoor minder waardevol materiaal in handen krijgen. |
| Inzameling kan secuur plaatsvinden. Wat geen textiel is of wat er niet op lijkt, wordt niet meegenomen. | Kans op diefstal van textiel door niet aangewezen partijen. |
| Kan lokaal werkgelegenheid creëren. | Inzameling is bewerkelijk en daardoor duur (veel communicatie en handmatige handelingen nodig). |
| Weinig vervuiling tussen het textiel. Vervuiling wordt snel opgemerkt. Gunfactor zorgt voor juist aanbiedgedrag. | Lage productie per dag (uitgedrukt in kilogrammen) |
| Kan goed samen met sociale werkvoorziening (SROI). | Is geen sluitend systeem. In aanvulling hierop is een alternatief systeem nodig. |
| Kan goed in samenwerking met lokale kringloop. | |
| Kan goede doelen ondersteunen. |
Bij het plaatsen van ondergrondse containers weegt de gemeente verschillende belangen af, zoals fysieke mogelijkheden, inrichting en gebruik van de openbare ruimte, collectieve bewonersbelangen, de loopafstand en individuele belangen. Om deze afwegingen zo transparant en consistent mogelijk te maken, is er een plaatsingsprocedure en -richtlijn gemaakt.
Vervuiling wordt pas bij de acceptant geconstateerd. Dan kan er al veel uitwisseling zijn van vuil en vocht met schoon textiel.
Ondergrondse containers (onderlossend met kraanauto)
| Voordelen | Nadelen |
|---|---|
| Efficiënte inzameling door groot inzamelvolume (4-5 m3). Hoge dagproductie bij ledigen. | Grotere kans op vervuiling. Zijn minder herkenbaar als aparte textielcontainer; lijken sterk op ondergrondse restafvalcontainers. |
| Weinig ruimtebeslag in openbare ruimte. Goed in te passen in sterk stedelijke omgeving. | Niet makkelijk om de container te verplaatsen. |
| Esthetisch. Een zuil neemt minder ruimte in beslag dan een bovengrondse container. | Tijdens de inzameling kan het textiel vervuilen door een natte of vieze transportcontainer of door de blootstelling aan neerslag tijdens de inzameling. |
| Er is minder kans is op diefstal van kleding dan bij bovengrondse containers. | Er is weinig controle door de chauffeur op zijn lading. |
| Vervuiling wordt pas bij de acceptant geconstateerd. Dan kan er al veel uitwisseling zijn van vuil en vocht met schoon textiel. | |
| Door gewicht, volume en mechanische krachten is er kans op het openscheuren van zakken. | |
| Er kan hemelwater in de container terecht komen hetgeen het textiel vochtig kan maken (regenwerende kleppen zijn mogelijk). | |
| Investering door de gemeente voor aanschaf en plaatsing van de containers. | |
| Kleppen zijn vaak kleiner en kleding komt sneller vast te zitten. Hierdoor ook sneller vervuiling door regen. |
Bij bovengrondse containers met handlos wordt het textiel uit de container handmatig gelost. Hierdoor vindt een eerste controle plaats op vervuiling door aan de zakken te voelen en kan deze handmatig door de losser verwijderd worden. Dit voorkomt verdere vervuiling bij transport.
Er zijn hier verschillende vormen van: bij vermoeden van vervuiling kunnen zakken opgemaakt worden, en de vervuiling verwijderd worden. Nadelig effect is dat er dan los textiel in het transport terecht komt. Er kan ook gekozen worden om alleen kussens en dekbedden uit het textiel te halen. Een andere methode is voelen aan de zakken om vast te stellen of er kleding of iets anders in zit, de zakken worden dan niet opengemaakt.
Het ter plekke handmatig uit de container halen van vervuiling vervangt niet de daadwerkelijke controle bij de inzamelaar/ sorteerder. Uiteindelijk vindt bij de inzamelaar/ sorteerder alsnog het meeste werk plaats omdat hier pas de textiel-gebonden vervuiling wordt verwijderd. Het is nog onduidelijk wat handlos betekent voor de arbeidsbelasting.
Bovengrondse containers met handlos
| Voordelen | Nadelen |
|---|---|
| Redelijk efficiënte inzameling door groot inzamelvolume (bij ca 3,5 m3 container). |
Kleiner opslagvolume dan ondergrondse containers. |
| Door plaatsing boven het maaiveld is er minder kans op intreden van neerslag dan bij ondergrondse containers. Toepassen SROI bij inzameling en grofsorteren mogelijk. |
Vanwege de controle op locatie wordt langer stilgestaan naast de container. Duurder dan machinaal lossen. |
|
Groot oppervlak voor reclame of beplakkingen (instructies voor inwoners). |
Groot oppervlak voor vandalisme, graffiti of beplakkingen. |
|
Inzameling kan met auto voor B-rijbewijs. |
Minder esthetisch. Prominent in het straatbeeld aanwezig. Op kruispunten mogelijk zichthinder voor verkeer. |
| Fout aangeboden textiel (afval) wordt direct geconstateerd en verwijderd. Minder werk voor sorteerder. | Handmatige lediging en controle op vervuiling is arbeidsintensief. |
| Herkenbaarder als aparte textielcontainer dan ondergrondse containers. | Mindervaliden kunnen lastiger bij de klep. |
| Makkelijk verplaatsen in de openbare ruimte. | |
| Gebruikelijk is dat de inzamelaar de container ter beschikking stelt. |
Huis aan huisinzameling is geen op zichzelf staand systeem. Om goede textielinzameling te garanderen, moet het systeem altijd worden aangevuld met een brengvoorziening waar inwoners hun textiel te allen tijde kwijt kunnen (textielcontainers). Het is echter een mooie aanvulling op het systeem omdat het een droge, schone stroom oplevert.
Huis-aan-huis inzameling/zakkeninzameling
| Voordelen | Nadelen |
|---|---|
| Hoog serviceniveau voor inwoners. |
Concurrerende inzamelaars die met een andere manier inzamelen kunnen hierdoor minder waardevol materiaal in handen krijgen. |
| Inzameling kan secuur plaatsvinden. Wat geen textiel is of wat er niet op lijkt, wordt niet meegenomen. | Kans op diefstal textiel door niet-aangewezen partijen. |
|
Kan lokaal werkgelegendheid creëren. |
Inzameling is bewerkelijk en daardoor duur (veel communicatie en handmatige handelingen nodig). |
|
Weinig vervuiling tussen het textiel. Vervuiling wordt snel opgemerkt. Gunfactor zorgt voor juist aanbiedgedrag. |
Lage productie per dag (uitgedrukt in kilo's). |
| Kan goed samen met sociale werkvoorziening (SROI). | Is geen sluitend systeem. In aanvulling hierop is er een alternatief systeem nodig. |
| Kan goed in samenwerking met lokale kringloop. | |
| Kan goede doelen ondersteunen. |