Wegwijzer Luiers
Hoe kom ik tot meer en betere recycling van luiers en incontinentiemateriaal?
Waarom aan de slag met Luiers?
Jaarlijks wordt er in Nederland zo’n 200 duizend ton aan luiers- en incontinentiemateriaal weggegooid bij het huishoudelijke restafval. Dit is gemiddeld circa 8 kilo per inwoner per jaar. Naar schatting wordt nog eens dezelfde hoeveelheid als bedrijfsafval ingezameld vanuit ziekenhuizen, kinderdagverblijven en zorgcentra. Dat betekent dat er in totaal jaarlijks om en nabij 400 duizend ton luiers- en incontinentiemateriaal in de verbrandingsoven terecht komt.
Gescheiden ingezamelde luiers en incontinentiemateriaal kunnen worden gerecycled tot plastic granulaat. Het plastic kan worden ingezet voor nieuwe producten zoals auto-onderdelen en bloempotten. Daarnaast kan van het restproduct wat overblijft, biogas worden gemaakt. Uit een LCA van luiers blijkt dat recycling van 1000 kiloluiers, leidt tot een CO2-reductie van bijna 1000 kilo (bron: LCA afvalverwerking luiermateriaal – SGS search (2021)).
UPV Luiers
Op 1 juli 2022 heeft de staatssecretaris van I&M aangegeven aan de slag te gaan met een UPV voor luier- en incontinentiemateriaal. De UPV gaat na verwachting per 1 januari 2026 gelden. Eind 2024 wordt duidelijk hoe het ministerie invulling gaat geven aan het UPV-systeem.
Waar staan we nu?
In 2022 werden in een kleine 100 gemeenten gescheiden luiers en incontinentiemateriaal ingezameld. Gemiddeld werd in dat jaar per gemeente ruim 4 kilo ingezameld. Maar de spreiding is erg groot: van ruim 11 kilo per inwoner tot slechts 0,1 kilo. De meeste gemeenten die luiers scheiden, zijn diftar-gemeenten die dit als een vorm van service doen naar hun inwoners, zodat gezinnen met kinderen niet op kosten worden gejaagd. Veel gemeenten zonder diftar bieden hun inwoners geen mogelijkheden om luiers gescheiden aan te leveren. Vaak simpelweg omdat er geen contract is met een verwerker van luiers. Dit betekent dus ook dat er nog veel luiers in het restafval verdwijnen. Gemiddeld bestaat 8% van het huishoudelijk restafval nog uit luiers en incontinentiemateriaal. In gemeenten waar de restafvalhoeveelheid lager is, neemt het aandeel luiers in het restafval vaak toe.
Hoe presteert mijn gemeente?
De VANG-tools bevatten handige instrumenten om snel te zien hoe je gemeente presteert op recycling (recycletool) en CO2 en hoe je eigen gemeente presteert in vergelijking met andere gemeenten. De Benchmark Afval biedt inzicht in de prestaties van de deelnemende gemeenten op het vlak van luiers en de bijbehorende kosten.
Verwerking en capaciteit
Op dit moment is er in Nederland één verwerkingslocatie voor luier- en incontintiemateriaal in gebruik. Dit is de ARN in Nijmegen. Deze locatie heeft een capaciteit voor de verwerking van 15.000 ton luiers en incontinentiemateriaal op jaarbasis. Dit luier- en incontinentiemateriaal wordt op hoge temperatuur verwerkt (thermische drukhydrolyse). Uit dit proces worden plastics en organisch materiaal gewonnen. Dit wordt gebruikt voor nieuwe producten.
Verder heeft Meerlanden vergevorderde plannen voor de bouw van een recyclinginstallatie in het westelijk havengebied van Amsterdam. Het doel is om hier een installatie te bouwen die 30.000 ton huishoudelijk luierafval op jaarbasis kan verwerken met dezelfde techniek als die wordt teogepast bij ARN in Weurt.
Preventie
Om luierafval te voorkomen kan je als gemeente je inwoners stimuleren gebruik te gaan maken van wasbare luiers in plaats van wegwerpluiers. Hiermee bespaar je gemiddeld 5.400 luiers per kind, oftewel 300 kilo per jaar aan afval. Als gemeente kun je het gebruik van wasbare luiers op verschillende manieren stimuleren. Zo heeft gemeente Aalten een subisideregeling voor wasbare luiers ingevoerd.
Ook worden kinderen tegenwoordig veel later zindelijk dan vroeger. Door zindelijkheidstraining zijn kinderen eerder uit de luiers en wordt er veel luierafval (en geld) bespaard. De Gemeente Rotterdam is in april 2023 gestart met de Plasklas campagne waar meer dan 1000 gezinnen zich hebben aangemeld. Zie voor meer informatie de Menukaart Afvalpreventie van VANG of de website van Milieu Centraal.
Hoe pak ik gescheiden inzameling aan?
Om tot een gescheiden inzameling van luiers- en incontinentiemateriaal te komen moet je als gemeente onderstande stappen doorlopen:
- Maak een inschatting van de hoeveelheid luiers en incontinentiemateriaal in jouw gemeente/regio (n.a.v. een sorteeranalyse).
- Onderzoek de mogelijkheden voor verwerking en bepaal aan de hand daarvan hoe transport en eventueel overslag geregeld kan worden.
- Onderzoek locatiemogelijkheden voor het plaatsen van inzamelmiddelen.
- Bepaal welke soort inzamelmiddelen je gaat gebruiken.
- Bepaal de benodigde hoeveelheid inzamelmiddelen per inwoner.
- Bereken hoe vaak de inzamelmiddelen geleegd moeten worden en bepaal aan de hand daarvan de inzamelroutes.
- Ontwikkel een communicatieplan om inwoners te informeren.
- Monitor de ontwikkelingen en pas het proces daarop aan.en.
Locatie containers
Om te bepalen welk type inzamelmiddelen je wilt gebruiken is goed om eerst te bepalen waar je de containers gaat plaatsen. Er zijn verschillende opties, die allemaal voor- en nadelen hebben:
| Voordelen | Nadelen | |
|---|---|---|
| KDV+ PSZ + Zorginstellingen |
|
|
| Wijkparken |
|
|
| Centrale locaties (supermarkten etc.) |
|
|
Inzamelmiddelen
Hieronder wordt een overzicht gegeven van alle inzamelmiddelen die tot nu in gebruik zijn genomen door gemeenten die gescheiden inzamelen.
| Voordelen | Nadelen | |
|---|---|---|
| Rolcontainers (in behuizing) |
|
|
| Semi-ondergronds |
|
|
| Ondergronds |
|
|
Let op: wanneer er wordt gekozen voor verschillende containers, zijn er verschillende soorten wagens nodig voor de inzameling.
Beheer inzamelmiddelen
Bij goed gebruik van luierzakken is het vaak schoonmaken van de container niet persé nodig. De afvalinzamelaar die de luiers gescheiden inzamelet heeft dus geen aparte schoonmaakregeling voor inzamelcontainers van luier- en incontinentiemateriaal nodig.
Inzamelfrequentie
De frequentie van inzameling hangt uiteraard af van de hoeveelheden die je inzamelt en het inzamelmiddel dat je gebruikt. Er kan worden gewerkt met een vulgraadmeter. Houdt wel rekening met eventuele ‘piramidevorming’ van het afval in de containers, waardoor de sensor te sbnel een volmelding geeft. Dit kan beperkt worden door gebruik te maken van twee inwerpopeningen. Daarnaast is het niet aan te raden om in te zamelen bij regen, omdat de luiers veel vocht opnemen en de vracht daardoor snel zwaarder wordt. Over het algemeen kunnen de volgende richtlijnen worden aangehouden:
- Bij het gebruik van kleinere containers (660-1100L): 1 à 2 keer per week inzamelen.
- Bij het gebruik van 3000L containers: 1 keer per week inzamelen.
- Bij het gebruik van 5000L containers: 1 keer in de 10-14 dagen.
Transport en overslag
Afhankelijk van de afstand naar de verwerker is het nodig om te zorgen voor een overslaglocatie. Bij overslag kan los gestort worden op een overdekte vloer. Dit kan vervolgens in combi-transporten (eventueel door een contractpartner) worden vervoerd naar de verwerker, om transportkosten te besparen.
Een andere optie is om de volle containers die gebruikt worden voor inzameling tijdelijk te stallen, zodat ze met een combi naar de verwerker kunnen. In dat geval is een overslaglocatie niet noodzakelijk. Een nadeel hiervan is dat vervuiling niet geconstateerd kan worden voordat het naar de verwerker gaat.
Kwaliteit
Zicht op de vervuiling
Om schade aan de verwerkingsinstallatie en kwaliteitsverlies van gerecycleerde kunststoffen te voorkomen, is het cruciaal om vervuiling te monitoren. Dit kan door visuele controles bij overslaglocaties, waarbij vervuilde vrachten worden afgekeurd en herleid naar specifieke routes of gemeenten voor gerichte interventies.
Luierzakken
Het gebruik van doorzichtige witte luierzakken (30 liter) kan vervuiling verminderen. Deze kunnen gratis verstrekt worden bij apotheken, kinderdagverblijven en supermarkten en kunnen voorzien worden van instructies over wat er wel/niet in de luierzak mag. Privacybezwaren kunnen worden opgelost door de gebruikers de zakken in ondoorzichtige shoppers te laten vervoeren of door verschillende zakken voor luiers en incontinentiemateriaal te gebruiken.
Voorbeeld: Dar en Gemeente Maastricht
- Dar NV (Regio Nijmegen) voerde een doelgroepencampagne met focus op:
- Kennis: 50% van de doelgroep weet van de aparte inzameling, 35% kent de details.
- Houding: Bewustzijn van de noodzaak en gewenst gedrag.
- Gedrag: Motivatie en faciliteiten om juist gedrag te vertonen.
Gemeente Maastricht gebruikt hiervoor een informatiefolder en een video.
Vragen?
Heb je specifieke vragen over het verbeteren van rendement en/of kwaliteit van gescheiden luiers en incontinentiemateriaal, neem dan contact met ons op.