‘Maak het resultaat van afval scheiden tastbaar’

Amsterdammers betalen een vaste afvalstoffenheffing voor eenpersoons- en meerpersoonshuishoudens. Ze bieden gemiddeld 280 kg restafval per persoon per jaar aan. Omdat hiervan 80 kg uit groente-, fruit en etensresten (gfe) bestaat en 20 kg tuinafval, zet de gemeente Amsterdam extra in op de gfe-inzameling in de hoogbouw. Op Java-eiland doen ze  daarom mee met de landelijke VANG-pilot voor de hoogbouw. Somers: ‘De in totaal 1.455 deelnemende hoogbouwhuishoudens kregen eind 2016 een basispakket met een toegangspas, een jaarvoorraad composteerbare zakjes, een groen gfe-emmertje met gaatjes en een brochure. Het groente- en fruitafval droogt in, waardoor je geen nare geurtjes krijgt en mogelijk ongedierte wordt beperkt. Naast de voorzieningen voor de bewoners, plaatsten we op Java-eiland in totaal 15 bovengrondse gfe-containers met pasjessysteem.’

Wel of geen beloning?

Tijdens de pilot is er een aantal interventies toegepast. Om het gedrag van de deelnemers te testen, kreeg 1 groep een bamboe snijplank cadeau, 1 groep kreeg een snijplank met beloning in het vooruitzicht bij actieve deelname aan de proef en 1 groep kreeg geen snijplank maar wel een beloning in vooruitzicht. ‘Dit deden we om te testen of (on)verwacht belonen helpt om afval scheiden te stimuleren. Om te onderzoeken wat het beste heeft gewerkt, nemen we begin februari een enquête af. We weten nu al wel dat het merendeel van de deelnemers blij was met de plank. Maar deze groep gaf ook aan geen beloning nodig te hebben om mee te doen. Daarnaast kwam naar voren dat enkele bewoners die geen snijplank kregen, en alleen een beloning in het vooruitzicht, zich ‘bekeken’ voelden en behandeld als een kleuter.’

‘Verder kreeg een aantal bewoners sinaasappelzeepjes en deelden we op 25 maart (nationale compostdag) zakken met Meerland-compost uit. Zo kunnen bewoners zien wat van hun gfe-afval wordt gemaakt. En om het verwerkingsproces inzichtelijk te maken voor bewoners staat op de website van ons afvalverwerkingsbedrijf Meerlanden hoe het proces van gfe-verwerking in elkaar zit.’ Het uitdelen van zo’n 3.000 kg Meerlanden-compost was een groot succes. Bewoners waren er heel blij mee. De compost, gemaakt van hun eigen gfe-afval, konden ze zelf weer (her)gebruiken op hun balkon, in hun bloembakken of in hun volkstuin.’

Wormenhotels

Een ander project om nog meer gfe in te zamelen, gaat over de wormenhotels waar de gemeente er het afgelopen jaar 25 van heeft geplaatst. Dit zijn speciale bakken van hout met zo’n 1.000 wormen erin. ‘Dagelijks belanden er aardappelschillen, klokhuizen en andere groente-, fruit- en (ongekookte) etensresten in het restafval. Wormen eten dit type afval en maken er natuurlijke compost van. De compost wordt 2 keer per jaar geoogst, in maart en oktober, en terug gegeven aan de bewoners tijdens een ‘oogstfeestje’. In totaal komt dat op ongeveer 65.000 kg hoogwaardige wormencompost per wormenhotel.

Daarnaast zijn de wormenhotels goed voor de sociale cohesie. Veel bewoners vertelden dat ze vaak een praatje maken bij de hotels en dat mensen zich er samen verantwoordelijk voor voelen. Dat is positief! Dus we gaan in de toekomst hopelijk meer wormenhotels plaatsen.’ Dit enthousiasme ziet Somers niet alleen bij de wormenhotels. ‘Ik krijg regelmatig mailtjes van hoogbouwbewoners die ons bedanken voor de gratis snijplank of voor het plaatsen van extra voorzieningen. Zo kreeg ik laatst een e-mail van een bewoner die graag ook een gfe-emmertje wilde. Toen we hem het bakje hadden gegeven, kreeg ik een foto opgestuurd en hadden ze het emmertje versierd met kerstlampjes. Super leuk.’

Niet de oplossing, wel tastbaar maken

Hoewel wormenhotels uiteraard niet de oplossing zijn voor grootschalige gfe-inzameling, aldus Somers, wil de gemeente Amsterdam bewoners wel graag faciliteren bij dit soort duurzame bewonersinitiatieven. ‘We zien de wormenhotels als een marketinginstrument: een mooie manier om gfe-inzameling onder de aandacht te brengen en tastbaar te maken.’

Hoe verder?

‘De pilot op Java-eiland liep tot 1 februari 2018. Op precieze resultaten van de proef moeten we wachten. Maar we zien nu al dat er 55% unieke gebruikers zijn, die minstens 1 keer gfe hebben ingeleverd. Die gebruikers zorgen op Java-eiland voor gemiddeld zo’n 16 kg gfe per persoon, circa 20% van het totale gfe, en een stijging van 5% op het algemene scheidingspercentage. Maar het kan nog beter. Vooral omdat de bewoners op Java-eiland zelf al veel bezig zijn met duurzaamheid en dus gemotiveerder zijn dan de gemiddelde Amsterdammer. Wel merken we dat steeds meer bewoners in andere wijken rondom Java-eiland aangeven dat ze ook gfe-containers willen hebben. Op IJburg hebben ze zelfs 1000 handtekeningen opgehaald met de steun van 28 bedrijven en 8 scholen. Dit heeft ertoe geleid dat we medio 2018 op IJburg gaan starten met het inzamelen van gfe.’

Directere communicatie

‘Tot slot zou ik in de toekomst graag op een interactievere manier willen om te communiceren met bewoners. Nu sturen we bewonersbrieven of flyers. Via e-mail of social media contact houden, waarbij je ook linkjes van filmpjes kan sturen en online enquêtes, zou denk ik beter werken. Dan kunnen we bewoners direct op de hoogte houden van actualiteiten,  nieuwe voorzieningen of aanpassingen in ons afvalbeleid. We willen de inwoners van Amsterdam laten zien dat de gemeente streeft naar een scheidingspercentage van 65%. En dat we mooie producten kunnen maken van reststromen, zoals papier, glas, plastic en gfe. Ook willen we overbrengen dat het belangrijk is om deze afvalstromen bij de bron in te zamelen om zo de hoogste kwaliteit te krijgen.’