Wegwijzer Bijplaatsingen
Aanknopingspunten ter voorkoming van bijplaatsingen bij verzamelcontainers
Wat is een bijplaatsing?
Een bijplaatsing is afval dat naast of nabij een afvalinzamelsysteem wordt geplaatst in plaats van erin. Bijplaatsingen doen zich voornamelijk voor bij (ondergrondse) verzamelcontainers in de publieke buitenruimte.
Waarom aan de slag met bijplaatsingen?
Het bij of naast de (ondergrondse) afvalcontainer plaatsen van afval is een lastig probleem waarmee gemeenten in toenemende mate geconfronteerd worden. Of het nu gaat om een paraplu, bankstel, grote dozen of een afvalzak, bijplaatsingen zorgen voor het niet kunnen ledigen van de container, zwerfvuil en verloedering van de buurt, extra opruimkosten en verlagen het draagvlak voor afvalscheiding. Genoeg redenen om gestructureerd aan de slag te gaan met het voorkomen van bijplaatsingen. Deze Wegwijzer geeft hiervoor een aantal handige aanknopingspunten.
Sociaal probleem?
Steeds meer gemeenten geven aan dat ongewenst afval-gedrag (zoals bijplaatsingen en dumpingen) niet (of in ieder geval niet alleen) het gevolg is van het afvalbeleid, maar veel meer nog van sociale problematiek die in een wijk, straat of flat aanwezig is. Dit betekent enerzijds dat de aanpak van deze problematiek in nauwe samenwerking met andere gemeentelijke afdelingen (armoede, welzijn, etc.) moet worden aangevlogen, en anderzijds dat het een illusie is dat het probleem met ‘quick-fixes’ kan worden verholpen.
Hoe pak ik bijplaatsingen aan?
Structurele monitoring
Het voorkomen van bijplaatsingen begint hoe dan ook altijd met het goed in beeld brengen van de problematiek. Voor een succesvolle aanpak van bijplaatsingen is inzicht nodig in de precieze oorzaak, de omvang en de trends. Structurele monitoring gedurende langere tijd maakt inzichtelijk waar de hotspots zich bevinden en wat mogelijke oorzaken zijn. Ook om de impact van interventies te kunnen meten, is het zaak om te blijven monitoren.
Maatwerk
De lokale omstandigheden zijn van grote invloed op bijplaatsingen en daarom bestaat er geen ‘one-size-fits-all’ oplossing. Door middel van maatwerkinterventies per wijk of locatie dient steeds naar de beste oplossing worden gezocht. Duidelijk is inmiddels wel dat het van groot belang is dat ‘de basis op orde’ is (containers moeten functioneren en niet vol zitten, en de omgeving moet schoon zijn) en dat de aanpak van bijplaatsingen structurele aandacht behoeft. Bijplaatsingen verdienen een planmatige lange termijn aanpak.
Stappenplan aanpak
- Het in kaart brengen van de huidige situatie. Het gaat hierbij om zowel de hotspots (aantal en aard en hoeveelheid aangetroffen afval) als de huidige organisatie en het gedrag van de burgers.
- De basis op orde brengen. Functioneren de containers? Worden ze tijdig geledigd? Zijn ze schoon? Hoe ziet de containeromgeving eruit? En is de communicatie naar de gebruikers en de omgeving op orde?
- Effectmeting en evaluatie van ‘de basis op orde’. Het is goed om voor deze evaluatie vooraf duidelijke criteria op te stellen.
- Wordt er onvoldoende bereikt met het op orde brengen van de basis en zijn er nog steeds hotspots neem dan aanvullende interventiemaatregelen.
- Tenslotte is het belangrijk de toegepaste gedragsinterventies te meten en te evalueren en eventueel de aanpak op te schalen of aan te passen (plan-do-check-act).
Type interventies
- Communicatie door middel van brieven, borden, stickers en afvalcoaches.
- Dienstverlening om bewoners te faciliteren, bijvoorbeeld het beschikbaar stellen van aanhangers en/of bakfietsen om het wegbrengen van grofvuil te vereenvoudigen.
- Huishoudens toegang geven tot meerdere containers.
- Het aantrekkelijker maken van de directe omgeving rondom de container door het toevoegen van groenelementen, speeltoestellen etc.
- Handhaving door controle of cameratoezicht.
Verder lezen en handige tools
- Op de website van de NVRD staat een overzicht van relevante kennisdocumenten over de aanpak van bijplaatsingen.
- Ook RWS ontwikkelde een mooi kennisoverzicht met interessante documenten om door te nemen als je aan de slag gaat met bijplaatsingen. Hieronder een paar documenten die ook in dit kennisoverzicht staan, maat een aparte vermelding waard zijn.
- De handreiking Voorkomen van bijplaatsingen (Novi Mores, RWS, NL Schoon, NVRD, 2017) met een duidelijk stappenplan en handvaten voor mogelijke gedragsinterventies.
- Op de website van Supporter van Schoon staan een stappenplan en een aantal mooie voorbeelden van gemeenten beschreven.
- Handreiking Effectieve aanpak van bijplaatsingen (Wastevision, V-consist, NVRD, 2021) met een overzicht van oorzaken, mogelijke oplossingen en het belang van de basis op orde.
- RWS ontwikkelde een inspiratiegids voor containerstickers, en tips voor het gebruik van containerstickers.
- Schouwformulier Analyse bijplaatsingen op containerlocaties. Handige tool van de gemeente Breda uit 2019 om alle informatie rondom hotspots in je gemeente overzichtelijk in kaart te brengen op een poster.
Pilots en inspiratie van andere gemeenten
Er zijn de afgelopen jaren veel pilots uitgevoerd in gemeenten om bijplaatsingen te voorkomen. Van cameratoezicht tot containertuintjes en -wraps, en van informatievoorziening tot handhaving en afvalcoaches. Hierbij een selectie Gedragsbureau D&B voerde in 2018 een pilot uit in opdracht van gemeente Rotterdam om te bekijken hoe in de Tarwewijk bijplaatsingen kunnen worden voorkomen.
- De gemeente Delft ontwikkelde een uitgebreide aanpak om bijplaatsingen te voorkomen.
- Venlo beschrijft in dit beleidsdocument een uitgebreide aanpak van de problematiek in hun gemeente.
Den Haag zet, als onderdeel van een bredere aanpak van bijplaatsingen, ook stevig in op handhaving.
Verder verdiepen?
Heb je specifieke vragen over de aanpak van bijplaatsingen, neem dan contact op met VANG via onderstaande link. Ook voor algemene vragen over het VANG-programma en ondersteuning bij VANG-gerelateerde vraagstukken, kan je contact opnemen met een van de VANG-adviseurs.