Wegwijzer PMD
Hoe kom ik tot meer en betere gescheiden inzameling en recycling van PMD?
Waarom aan de slag met PMD?
PMD is een afkorting van de materiaalstroom plastic verpakkingen, metalen verpakkingen en drinkpakken. Een andere term die ook wel wordt gebruikt is PBD, wat staat voor plastic, blik en drinkpakken. Deze verpakkingen worden al dan niet gescheiden ingezameld en na sortering gerecycled. Des te schoner de stroom, des te groter het aandeel dat daadwerkelijk gerecycled kan worden. Daarom is het van belang dat er zo veel mogelijk etensresten en andere vervuiling buiten de stroom blijft.
Plastic en metalen moeten verplicht gescheiden worden ingezameld op basis van de Kaderrichtlijn Afvalstoffen. Veel gemeenten zamelen al PMD in, toch zien we nog veel kansen om de inzameling en recycling te verbeteren. Dat is goed voor de circulaire economie, maar ook voor u als gemeente. De gemeente is een belangrijke schakel in de keten om te komen tot daadwerkelijke recycling.
Vergoeding
Gemeenten ontvangen een inzamelvergoeding van het verpakkende bedrijfsleven voor de gescheiden inzameling van PMD (Besluit Beheer Verpakkingen). Een mindere kwaliteit of een vervuilde stroom PMD kan afkeur tot gevolg hebben, wat leidt tot extra kosten voor de gemeente. Het is daarom belangrijk voor gemeenten om onder de afkeuringsnormen te blijven.
Waar staan we nu?
In 2023 werd er door de benchmarkgemeenten gemiddeld 28 kg per inwoner aan PMD gescheiden, 24 kg door bronscheiding en 4 kg door nascheiding. Sinds 2021 is er sprake van een dalende trend (zie rechter figuur), waarschijnlijk door de strengere acceptatie en toename van afkeur die op het brongescheiden PMD plaatsvindt en de invoering van statiegeld op plastic flesjes. De verschillen tussen de hoogbouwklassen (A is de meest stedelijke klasse, en D de meest landelijke) worden steeds kleiner doordat steeds meer klasse A-gemeenten met veel hoogbouw overgaan op volledige nascheiding.
| Stedelijkheidsklasse | Kg / inw |
|---|---|
| klasse A | 23 |
| klasse B | 25 |
| klasse C | 27 |
| klasse D | 32 |
| benchmark | 28 |
| jaar | kg / inw |
|---|---|
| 2016 | 18 |
| 2017 | 22 |
| 2018 | 25 |
| 2019 | 26 |
| 2020 | 30 |
| 2021 | 32 |
| 2022 | 29 |
| 2023 | 28 |
Het aandeel kunststof verpakkingen in het Nederlands huishoudelijk restafval bedroeg in 2021 gemiddeld 8,2% (RWS, juli 2023). Dit is gemiddeld 14,2 kg per inwoner waarvan een deel nog door middel van nascheiding uit het restafval wordt gehaald. Daarnaast bestaat 2,5% van het huishoudelijk restafval uit metalen verpakkingen.
Gemeenten kunnen kiezen voor bron- of nascheiding van PMD. In 2023 deden 255 gemeenten enkel aan bronscheiding, haalden 48 gemeenten hun PMD alleen door middel van nascheiding uit het restafval, en maakten 39 gemeenten gebruik van de mogelijkheid om een combinatie van bron- en nascheiding in te zetten (met name bronscheiding bij laagbouw, en nascheiding bij hoogbouw). (Bron: Verpact, Resultaten verpakkingen 2023)
Het belang van kwaliteit
Naast meer gescheiden inzamelen is ook de kwaliteit van het ingezamelde PMD van belang. Wanneer de kwaliteit en samenstelling van het ingezamelde PMD niet voldoende is, bestaat er kans op afkeur. Dat brengt kosten met zich mee voor een gemeente. Daarnaast zorgt een minder goede kwaliteit ervoor dat er minder kan worden gerecycled. Onderstaande figuur uit de landelijke benchmark huishoudelijk afval laat zien dat niet al het gescheiden PMD wordt gerecycled.
Inzichten Benchmark Afval peiljaar 2023
Van de 39 kg per inwoner aan PMD die bij particuliere huishoudens vrijkomt (=100%) wordt gemiddeld 61% aan de bron gescheiden en 39% via het restafval aangeboden. Een deel van het PMD dat in het restafval belandt wordt via nascheiding alsnog gescheiden. Samen met het brongescheiden PMD wordt het gesorteerd in mono-materialen die aan de recyclingindustrie worden aangeboden. Van de 39 kg PMD per inwoner die bij huishoudens vrijkomt wordt uiteindelijk 33% aan monostromen opgeleverd, 16% aan mix-stromen opgeleverd, en belandt 51% in de verbrandingsoven (bron: Benchmark, peiljaar 2023).
Hoe presteert mijn gemeente?
Om te komen tot meer en betere recycling van PMD is het nodig dat gemeenten meer inzicht krijgen in hun prestaties en de PMD-keten. Dit betekent inzicht in inzamelresultaten, de kwaliteit van het ingezameld PMD én inzicht in de keten: wat gebeurt er na inzameling met het gescheiden PMD? Samen met de inzamelaar en verwerker kan dit inzicht worden verkregen en actie worden ondernomen om de kwaliteit van de keten te verbeteren, en daarmee het recyclingrendement te verhogen.
- De VANG-tools bevatten handige instrumenten om snel te zien hoe je gemeente presteert op recycling (recycletool) en CO2 en hoe je eigen gemeente presteert in vergelijking met andere gemeenten.
- De Benchmark Afval biedt inzicht in de prestaties van de deelnemende gemeenten op het vlak van PMD en de bijbehorende kosten.
Welke mogelijkheden zijn er voor verbetering?
Veel gemeenten willen aan de slag gaan, of zijn al aan de slag, met het verbeteren van de kwaliteit van brongescheiden PMD. Uit al deze aanpakken kan een stappenplan worden gedestilleerd die je als gemeente hierbij kan helpen:
- Elke interventie start met het verzamelen van data: hoe is het gesteld met de kwaliteit van het PMD in mijn gemeente? Laat daarvoor analyses uitvoeren van de samenstelling van het PMD per wijk of inzamelroute.
- Vaak zijn het bepaalde routes, wijken of straten die voor specifieke vervuiling zorgen. Wanneer je als gemeente weet waar de afkeur zit en wat de oorzaken zijn, kun je gericht aan de slag met verbetering.
- Zorg dat iedereen weer wat wel en niet in het PMD hoort door middel van uitgebreide communicatie over nut en noodzaak van schoon PMD (voor milieu én portemonnee!), het delen van de landelijke wel-niet lijst, en de inzet van afvalcoaches op plekken waar de kwaliteit heel erg slecht is.
- Zorg voor gelegenheid, capaciteit en motivatie bij je inwoners om PMD goed te scheiden. In het handboek kwaliteit PMD staat uitgebreid beschreven hoe dit kan worden aangepakt.
- Zet voorlopers in tijdens de inzameling. Deze kijken vlak voor het legen in de container om de kwaliteit te beoordelen. Steeds meer gemeenten hanteren hierbij de methode van groene, gele en rode kaarten.
- Een groene kaart is een compliment voor de bewoner dat het PMD van goede kwaliteit is.
- Een gele kaart betekent vervuild PMD. Deze huishoudens krijgen aanvullende informatie over de stoorstoffen die zijn aangetroffen in de PMD-container. Deze wordt wel nog geleegd met de waarschuwing dat de kwaliteit moet verbeteren.
- Een rode kaart betekent dat de container niet wordt geleegd door herhaaldelijke slechte kwaliteit. Ook hier wordt aangegeven welke stoorstoffen zijn aangetroffen, en hoe de container op een later moment alsnog geleegd kan worden.
Uiteraard gaan dergelijke acties gepaard met uitgebreide communicatie en inzet van afvalcoaches.
Verder lezen?
- In het kader van VANG is er een handboek ‘aan de slag met kwaliteitsverbetering PMD’ ontwikkelt. In dit handboekEen paar praktijkvoorbeelden van campagnes ter verbetering van de kwaliteit van PMD:
- Stantec heeft in 2020 in opdracht van het PKO een onderzoek uitgevoerd naar mogelijkheden die gemeenten hebben ter verbetering van de kwaliteit van hun gescheiden PMD.
- Onderzoek naar samenstelling van ingezameld PMD en het effect hierop van inzamelsystemen door Eureco en de WUR in opdracht van LCKVA in 2017.
- Een overzicht van documenten die helpen bij het maken van een keuze tussen bron- en nascheiding van de NVRD.
- Een factsheet over de mogelijkheden van de inzet van communicatie ter verbetering van de kwaliteit van PMD verbeteren kwaliteit met communicatie door het LCKVA in 2016.
- Onderzoek door gemeente Nijmegen uit 2017 naar gedragsbeïnvloeding bij scheiding PMD-verpakkingsafval.
- De verschuiving van verbranding naar recycling van PMD zorgt voor een reductie van CO2-uitstoot. CE Delft heeft onderzoek gedaan naar de klimaatimpact van 13 verschillende materiaalstromen waaronder kunststof, drankenkartons en metalen verpakkingen (plastic: p. 18-23, drankenkartons: p. 24-27, metalen verpakkingen: p. 28-33).
Vragen?
Heb je specifieke vragen over het verbeteren van rendement en/of kwaliteit van gescheiden PMD, neem dan contact op met VANG via onderstaande link. Ook voor algemene vragen over het VANG-programma en ondersteuning bij VANG-gerelateerde vraagstukken, kunt je contact opnemen met een van de VANG-adviseurs.