‘Vooruit naar vroeger, met het gemak van vandaag’

De gemeente begint op nul: tot 2016 werd er nauwelijks gft gescheiden ingezameld bij de Hengelose hoogbouw. Van de 129 kg restafval per persoon in 2016 wordt bij hoogbouw gemakshalve uitgegaan van zo’n 40 kg etensresten. Tuinafval is nauwelijks aanwezig. De uitdaging is om die 40 kg uit het restafval te krijgen. In de hoeveelheid restafval die jaarlijks per persoon wordt geproduceerd, maakt Hengelo geen onderscheid tussen laag- en hoogbouw. In 2016 betrof het 129 kg per persoon en in 2017 125 kg. In 2012 is diftar ingevoerd. Hoogbouw maakt al jaren gebruik van het principe van omgekeerd inzamelen. Bewoners brengen namelijk hun restafval weg naar ondergrondse containers.

Rocket composter

Wie in een van die wijken woont en mee wil doen, kan zich aanmelden bij de gemeente en daar een speciaal 5-literbakje voor etensresten, zoals afval van groente en fruit, ophalen. Er komt nauwelijks tuinafval bij de hoogbouw vandaan. Wanneer het bakje vol is, kunnen bewoners het inleveren bij de schillenboer. Die staat 3 keer per week op een vast punt in de wijk. De gemeente wil de etensresten zo vers mogelijk ingezameld hebben voor het verwerkingsproces. De schillenboer is een medewerker van de gemeentelijke sociale werkplaats Gildebor. Opgehaalde etensresten verdwijnen in een zogenoemde rocket composter, een grote ijzeren trommel die organische materialen zoals groente, fruit en vlees verwerkt tot compost. Deze staat in de Groentuin van Gildebor. Daarmee kan de gemeente deze Groentuin, de Stadstuin en sommige borders bevruchten. Het voedsel dat in de Stadstuin wordt verbouwd gaat naar de Voedselbank. Hierdoor is de kringloop in Hengelo gesloten.

Fermenteren in plaats van composteren

De gemeente Hengelo maakt duidelijk onderscheid tussen etensresten en tuinafval. Beleidsmedewerker Franc Talsma: ‘Etensresten komen in kleine hoeveelheden dagelijks voor, terwijl tuinafval een paar keer per jaar vrijkomt. Daarom benaderen we de inzameling en verwerking van deze afvalstromen op verschillende manieren. Een aparte inzamelstructuur voor etensresten en voor tuinafval is volgens ons logischer dan een gft-container.’

Beste oplossing

Bij hoogbouw is het wat lastiger. Bewoners hebben geen eigen tuin. In de zoektocht naar een goed verwerkingsprincipe kwamen de beleidsmedewerkers uit bij de rocket composter.

Bij dit verwerkingsproces worden de etensresten versneld gecomposteerd. De etensresten blijken een goede voedingsstof voor de tuin, het stadspark of borders. Etensresten verwerken met de rocket composter is een alternatief voor het verwerken van gft-afval bij afvalverwerker Twence. Daar vindt vergisting plaats (energieopwekking) en vervolgens wordt het digestaat opgewerkt tot compost. Deze methode gebruikt de gemeente Hengelo op dit moment nog het meeste voor de verwerking van het gft-afval, dat bij circa 27.000 laagbouwwoningen wordt ingezameld. Het neerzetten van een rocket composter op buurtniveau of een grootschalige installatie voor de hele stad lijkt een betere oplossing dan het vergisten van etensresten.

Proberen hoort bij innoveren

Niet iedereen is blij met het project. De bedrijven die zich bezighouden met de vergisting van gft-afval bijvoorbeeld. Daarnaast is de huidige meststoffenwetgeving niet van toepassing op het Bokashi-principe van verwerken van etensresten of andere materiaal, zoals bijvoorbeeld bladafval. Maar dat hoort erbij als je innoveert, zegt Talsma. ‘Als iets nog niet eerder is gedaan, is het logisch dat er nog geen regels en wetten voor zijn. Gelukkig biedt het LAP3 ruimte voor innovatie. In Hengelo zijn we daarom maar ‘gewoon’ begonnen. We hebben het tussentijds voorgelegd aan de handhaver en omdat het een redelijk kleinschalig project is, mochten we het voortzetten.’

Besparen door te scheiden

Als diftar-gemeente rekent Hengelo met een lage vaste afvalstoffenheffing per huishouden. Plus een bedrag voor het aantal keren dat een inwoner een vuilniszak naar een ondergrondse restafvalcontainer brengt: €1,20 per 30-literzak. Zo’n zak bestaat bij hoogbouw grotendeels uit etensresten, vertelt Talsma: ‘Wie etensresten scheidt van het andere restafval, kan dus aardig besparen. Er blijft bijna niets over om naar de ondergrondse afvalcontainer te brengen. Ik hoop dat dit een motivatie is voor inwoners van de proefgebieden om hun etensresten naar de schillenboer te brengen. Het resultaat is dat deze bewoners heel snel naar de 50 kg restafval gaan en slechts enkele keren per jaar hun kleine beetje restafval naar de ondergrondse afvalcontainer brengen.’

Hoe verder?

Volgend jaar is de proef afgelopen, dan zit de pilotperiode erop. Talsma weet nog niet hoe het daarna verdergaat. ‘Een paar dingen moeten we nog verder uitdenken. Het inleveren van de etensresten is nu alleen toegestaan in de 5-literbakjes die de gemeente daarvoor beschikbaar stelt. Daarnaast moet het ‘schoon’ zijn. Dat betekent dat er bijvoorbeeld geen plastic of sigarettenpeuken in mogen zitten, maar ook geen tuinafval. De bestuurder van de schillenkar moet dus altijd in de bak kijken voordat hij of zij het afval aanneemt. Het is dus best arbeidsintensief. Daarnaast is de schillenboer alleen doordeweeks overdag actief. Mensen die fulltime werken, kunnen dus niet meedoen. Daar moeten we dus een oplossing voor bedenken. We kunnen kiezen voor een anonieme container bij een flat, maar het lastige daaraan is dat je niet kunt controleren wat mensen er allemaal ingooien. Grote kans dat er dan vervuiling optreedt.’

Ook voordelen

Talsma vervolgt: ‘Aan de andere kant zien we dat er onder de buurtbewoners die doordeweeks wel tijd hebben om hun etensresten weg te brengen veel interactie is. Door een praatje bij de schillenkar leren ze elkaar kennen, dat is positief. Een ander voordeel is dat we een beroep kunnen doen op mensen die bij de sociale voorziening werken. Omdat zij al via een ander gemeentelijk potje worden betaald, scheelt ons dat loonkosten.’

Toegangscontrole

De beleidsmedewerker heeft nog wel een paar tips voor collega-gemeenten, wat afvalscheiding in de hoogbouw betreft: ‘Zorg allereerst voor sociale controle in de flat en directe omgeving. Door een conciërge maar ook bijvoorbeeld door vrijwilligers. Wat ook meehelpt, is het schoonhouden van de rest van de omgeving, zoals de tuintjes en bankjes. Dat motiveert om er zelf ook aan mee te werken. Zet daarnaast in op voldoende communicatie en handhaving. Spring snel in op meldingen bij bijplaatsingen. En tot besluit: voorzie collectieve inzamelmiddelen voor papier, verpakkingen en etensresten van toegangscontrole.’ Talsma’s visie op de schillenboer?

‘Het inzamelen van gescheiden afvalstromen kan door professionals uitstekend met kleine elektrische voortuigen worden gedaan. Diverse proeven tonen dit landelijk al aan. De vraag is niet of dit gaat gebeuren, maar wanneer dit verder vormgegeven wordt.’