Wegwijzer GFT+etensresten
Hoe kom ik tot meer en beter gescheiden van GFT+e?
Waarom aan de slag met GFT+e?
GFT+e is de omvangrijkste stroom in het huishoudelijk afval. Het is de hoeveelheid die gemiddeld het meest gescheiden wordt ingezameld maar ook de hoeveelheid die het meest in het restafval achterblijft. Bijna een derde van al het huishoudelijk afval dat wordt verbrand, bestaat nog uit waardevol GFT+e. Voor het behalen van de doelstellingen is GFT+e daarom een sleutelstroom.
Het gescheiden ingezamelde GFT +e wordt verwerkt in vergistings- en/of composteringsinstallaties waar groene energie (biogas) wordt gewonnen en compost wordt geproduceerd. Dit heeft een CO2-voordeel ten opzichte van verbranding. Bovendien worden hiermee belangrijke stoffen voor onze bodem behouden. GFT+e is hiermee een belangrijke stroom in een circulaire economie. Meer en beter gescheiden inzamelen en verwerken van GFT+e zorgt voor meer groene energie en compost, minder te verbranden restafval en in het geval van nascheiding van PMD: droger restafval en een betere nascheiding van PMD.
Wettelijke verplichting
Vanaf 2023 is het wettelijk verplicht om GFT+e gescheiden in te zamelen, ook in hoogbouwgebieden. Er kan alleen worden afgezien als dat technisch niet haalbaar is of buitensporig duur. Met deze vrijstelling wordt zeer restrictief omgegaan.
Door de grote hoeveelheid GFT+e, die wordt ingezameld en in het restafval overblijft, draagt betere scheiding van GFT+e in belangrijke mate bij aan de VANG-doelstellingen voor recycling van huishoudelijk afval én het verminderen van de hoeveelheid restafval.
Waar staan we nu?
In 2023 is gemiddeld 92 kg GFT+e per inwoner gescheiden ingezameld. Van de gemiddelde hoeveelheid fijn restafval van 147 kg per inwoner in 2023 bestaat ca. 30% uit bruikbaar GFT+e. Dit betekent dat er nog een kleine 45 kilo per inwoner per jaar aan GFT+e verloren gaat.
Onderstaand overzicht laat zien dat er in landelijke gemeenten gemiddeld veel meer GFT+e wordt ingezameld dan in stedelijk gebied.
| Stedelijkheidsklasse | Kg / inw |
|---|---|
| Zeer sterk stedelijk | 32 |
| Sterk stedelijk | 87 |
| Matig stedelijk | 109 |
| Weinig stedelijk | 140 |
| Niet stedelijk | 151 |
Het belang van kwaliteit
De eisen voor toepassing van compost en digestaat in de landbouw worden steeds strenger. Dit betekent dat er ook steeds hogere eisen worden gesteld aan de kwaliteit van het ingezamelde GFT+e. De gangbare norm is dat het GFT+e niet meer dan 5% vervuiling mag bevatten (niet organisch of slecht composteerbaar materiaal zoals stenen, glas, gips, rubber, metalen, kunststoffen, grof hout etc.). Een vracht GFT+e met meer dan 5% vervuiling mag dus volledig afgekeurd worden. Uit eigen sorteeranalyses van de verwerkers blijkt dat het aantal vrachten dat niet voldoet aan die norm is gedaald van 26% in 2021 naar 12,3% in 2023. Gelukkig ligt het aantal vrachten dat daadwerkelijk wordt afgekeurd veel lager. Uit dezelfde sorteeranalyses blijkt dat in 2023 het gemiddelde vervuilingspercentage 3% bedroeg.
Verwerking en afkeur
De benchmark geeft met onderstaande ‘grondstofketens’ inzicht in de massabalans van de gescheiden inzameling: welk deel van de hoeveelheid GFT+e wordt gescheiden ingezameld en welk deel gaat uiteindelijk het recyclingproces in en wordt verwerkt tot compost (of digestaat als meststof)? De Benchmark Afval peiljaar 2023 levert voor GFT de volgende figuur op. Bij benchmarkdeelnemers wordt gemiddeld 69% van het GFT gescheiden, en 31% belandt in het restafval. Van het gescheiden GFT valt nog 6% uit (vervuiling, afkeur) na de inzameling.
Hoe presteert mijn gemeente?
De VANG-tools bevatten handige instrumenten om snel te zien hoe je gemeente presteert op recycling (recycletool) en CO2. Je kunt hier ook terugzien hoe je eigen gemeente presteert in vergelijking met andere gemeenten. De Benchmark Afval biedt inzicht in de prestaties van de deelnemende gemeenten op het vlak van GFT+e en de bijbehorende kosten.
Welke mogelijkheden zijn er voor verbetering?
In essentie gaat het om de combinatie van voldoende gelegenheid bieden, verwachtingen communiceren,de burger informeren en motiveren.
Zo kan je in de inzameling sturen op meer inzamelen van betere kwaliteit door slimme keuzes te maken over inzamelmiddelen, transport, gedragsbeïnvloeding/communicatie en handhaving. Gemeenten realiseerden eerder al successen met de zogenaamde voorlopers: het aanbieden van keukenbakjes en of het gebruik van bijvoorbeeld de landelijk uniforme ‘Wel/Niet lijst’.
Samenwerken in de keten
Niet altijd hebben gemeenten zicht op de kwaliteit van het ingezamelde GFT+e. Door informatie over de kwaliteit van het ingezamelde GFT+e met de inzamelaar en verwerker te delen, kan gericht actie worden ondernomen. Dit gebeurt steeds meer, onder andere door de introductie van prestatie- of gestaffelde contracten. In deze contracten is de verwerkingsprijs afhankelijk van de kwaliteit van het aangeleverd GFT+e en zijn kwaliteitsmetingen integraal onderdeel van de procedure.
Toepassing van AI
Technische mogelijkheden op het gebied van camera’s en Artificiële Intelligentie kunnen helpen om sneller en beter zicht te krijgen op het aangeboden en ingezamelde GFT+e. Ook kunnen afspraken worden gemaakt over zogenaamde ‘voorschoning’ van het ingezamelde GFT+e voor verwerking.
Verder verdiepen?
Wil je verder lezen over het verbeteren van de kwaliteit van GFT+e? Lees het handboek Regie op kwaliteit GFT of het document 'Hoe stimuleer je bewoners hun afval te scheiden?'. Wil je wat intensiever aan de slag met GFT+e? Meld je dan aan voor de VANG-Academie GFT+e. Voor algemene vragen over het VANG-programma en ondersteuning bij VANG-gerelateerde vraagstukken kan je contact opnemen met een van de VANG-adviseurs via VANG-Support .