Wegwijzer Textiel
Hoe kom ik tot meer en beter gescheiden textiel?
Waarom aan de slag met textiel?
De milieudruk van textiel is erg groot. De textielindustrie is wereldwijd verantwoordelijk voor 10% van de totale CO2uitstoot. Bij de productie ervan wordt heel veel water gebruikt. Hiermee is de impact van de textielindustrie naar schatting groter dan die van de lucht- en scheepvaart samen. De recycling van textiel zorgt voor een forse vermindering van CO2, water- en energiegebruik ten opzichte van de verbranding van textiel. Maar meer dan de helft van het in Nederland door huishoudens afgedankte textiel, belandt nog in het restafval en wordt verbrand. Daarbij is een deel van het textiel dat wél gescheiden wordt ingezameld, vervuild. Hoogwaardig hergebruik of verwerking van textiel wordt daardoor een stuk moeilijker of onmogelijk.
Stand van zaken
Gemiddeld werd er in 2023 vier kilo textiel per inwoner per jaar gescheiden ingezameld. Dit is een lichte daling ten opzichte van de voorgaande jaren. In 2019 werd nog vijf kilo per inwoner per jaar ingezameld. De hoeveelheid ingezameld textiel bevindt zich al jaren rond de vijf kilo (CBS). In het restafval zit nog zo'n 7,5 kilo textiel. Dit betekent dus dat zo'n 60% van het afgedankte textiel nog niet wordt gescheiden.
De inzamelresultaten van gemeenten variëren van 0 tot bijna 10 kilo per inwoner per jaar waarbij de zeer sterk stedelijke gemeenten een stuk minder textiel scheiden dan minder stedelijke gemeenten (zie onderstaande tabel). Toch is de spreiding binnen stedelijkheidsklassen groot.
| Stedelijkheidsklasse | kg / inw |
|---|---|
| Zeer sterk stedelijk | 3 |
| Sterk stedelijk | 5 |
| Matig stedelijk | 5 |
| Weinig stedelijk | 5 |
| Niet stedelijk | 5 |
Inzichten Benchmark Afval peiljaar 2023
Naast meer gescheiden inzamelen is ook de kwaliteit van het ingezameld textiel van belang. Verontreinigd textiel kan niet worden hergebruikt of gerecycled. Onderstaande figuur (Benchmark afval, peiljaar 2023) laat zien dat van het gescheiden ingezamelde textiel (43%) circa 6% alsnog moet worden verbrand omdat het te vervuild is, of uit ander afval bestaat.
Belangrijkste oorzaken van deze vervuiling zijn regen, kapotte containers en andere afvalstromen die bij het textiel belanden. Nat textiel kan niet meer worden hergebruikt of gerecycled.
Digitoegankelijke versie stroomdiagram textiel (pdf, 42 kB)
Vanaf 2023 is textiel onder uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) komen te vallen. Dit betekent dat gemeenten samen met de producenten tot een systeem komen van inzameling gericht op hergebruik (waarvan een deel in Nederland moet plaatsvinden) en recycling (waarvan deels vezel-tot-vezel recycling).
Hoe presteert mijn gemeente?
De verschillen tussen gemeenten zijn groot. Uit CBS-data blijkt dat waar koplopers in Nederland ruim boven de 10 kilo textiel scheiden, er ook nog gemeenten zijn die minder dan 1 kilo textiel per inwoner per jaar uit het restafval halen. In de VANG-vergelijker en/of de Afvalmonitor van Rijkswaterstaat kun je zien hoe jouw gemeente scoort ten opzichte van andere gemeenten in dezelfde stedelijkheidsklasse of gemeenten in jouw regio.
Welke mogelijkheden zijn er voor verbetering?
Om te komen tot meer en beter(e) hergebruik en recycling van textiel is het nodig dat je als gemeente meer zicht krijgt op je prestatie in de hele keten. Dit betekent inzicht in inzamelresultaten, de kwaliteit van het ingezameld textiel en inzicht in de keten (wat gebeurt er na inzameling met het textiel?).
Dit inzicht kan samen met de inzamelaar en verwerker worden verkregen. Zo kan actie worden ondernomen om de kwaliteit van de keten te verbeteren. De landelijke benchmark huishoudelijk afval biedt inzicht in de prestaties van de deelnemende gemeenten op het vlak van textiel. Hierin vind je de resultaten van gemeenten op het vlak van textielinzameling en de bijbehorende kosten.
Sturen op inzamelen en verwerken
Als gemeente heb je invloed op zowel de inzameling als de verdere verwerking van het textiel. Zo kun je bij de inzameling sturen op meer inzamelen van betere kwaliteit door slimme keuzes te maken voor inzamelmiddelen, transport, communicatie en handhaving. In de verwerking heb je als gemeente de mogelijkheid om in je aanbesteding, contract en contractmanagement te sturen op bijvoorbeeld hergebruik, regionale verwerking etc. Hierover lees je meer in het uitgebreide handboek Regie op de textielketen dat is opgesteld voor gemeenten die aan de slag willen met de verbetering van de inzameling en verwerking van textiel. Hierin wordt stap voor stap de textielketen beschreven. Ook de handvatten voor gemeenten om het hergebruik en de recycling van textiel naar een hoger niveau te tillen, komen aan bod.
Voorkomen van textielafval
Ook kun je als gemeente inzetten op preventie van textielafval.
- Zo kun je inwoners wijzen op de mogelijkheid van tweedehandskleding en levensduurverlenging door reparatie.
- Winkels die tweedehandskleding verkopen en repaircafe’s kun je als gemeente extra onder de aandacht brengen.
Inzameling verbeteren
Verbeteren van de inzameling van textiel gebeurt door middel van een aantal stappen:
- Start met het in kaart brengen van de lokale keten en het inzichtelijk maken van de huidige resultaten (zowel kwantitatief als kwalitatief).
- Definieer problemen en optimalisatiemogelijkheden en onderzoek welke maatregelen of interventies mogelijk zijn.
- Pas deze maatregelen toe en monitor en evalueer de resultaten.
Invloed van container locaties op gedrag
Naast het inzamelmiddel is ook de locatie van de containers van invloed op de resultaten die je als gemeente boekt. Hieronder een paar voorbeelden van gemeenten/regio’s die aan de slag zijn gegaan met het verhogen van de (kwaliteit van) gescheiden inzameling van textiel:
Verder verdiepen?
Wil je verder lezen over het verbeteren van de kwaliteit van textiel? Lees het handboek 'Regie op de textielketen'. Wil je wat intensiever aan de slag met het verbeteren van textielinzameling? Meld je dan aan voor de VANG-Academie Textiel. Voor algemene vragen over het VANG-programma en ondersteuning bij VANG-gerelateerde vraagstukken kan je contact opnemen met een van de VANG-adviseurs via VANG-Support.