Wegwijzer Omgekeerd Inzamelen
Waarom Omgekeerd Inzamelen en hoe pak ik dit aan?
Waar komt Omgekeerd inzamelen vandaan?
Vanaf het moment van de invoering van de gescheiden inzameling van kunststof (later aangevuld tot PMD), zag een aantal koploper-gemeenten hun restafval in volume afnemen door goede scheidingsresultaten van het (relatief volumineuze) PMD. Hierdoor werd de aan-huis inzameling van restafval minder efficiënt, en dus relatief duur.
In deze gemeenten is de minicontainer voor restafval (bij laagbouw) afgeschaft, en brengen bewoners het restafval zelf naar een verzamelcontainer in de buurt. Hiermee is de inzameling van het kleine volume restafval een stuk efficiënter geworden, en bewoners worden (vanuit het perspectief van gemak) bovendien gestimuleerd grondstoffen (PMD, GFT+e, papier) die wél aan huis worden ingezameld, nog beter te scheiden.
Wat is de relatie met de VANG-doelstelling?
Omgekeerd inzamelen is een instrument om afvalscheiding te verbeteren op basis van een serviceprikkel (gemak). Servicedifferentiatie is een combinatie van serviceverlaging op restafval (minder frequent inzamelen of niet meer aan huis inzamelen) en serviceverhoging op grondstoffeninzameling. Het instrument kan afzonderlijk of in combinatie met andere instrumenten, zoals gedragsbeïnvloeding door communicatie en tariefdifferentiatie (diftar, recycletarief), worden ingezet. Een combinatie van de inzet van deze instrumenten laat de beste resultaten zien voor de VANG-doelstellingen. In onderstaande figuur (Benchmark afval, 2023) is de invloed van de inzamelstrategie op de hoeveelheid restafval én afvalbeheerskosten in beeld gebracht. De combinatie van tarief- en servicedifferentiatie (dus diftar én omgekeerd inzamelen) behaalt gemiddeld de beste resultaten op het vlak van afvalscheiding én kostenniveau.
Succesfactoren Omgekeerd Inzamelen
Omgekeerd inzamelen lijkt het meest effectief te werken (en het meeste draagvlak te hebben) wanneer dit wordt ingevoerd als aanvulling op een systeem van diftar. Dit komt met name omdat de de diftar-prikkel de hoeveelheid restafval als dusdanig heeft verlaagd, dat het wegnemen van de minicontainer voor restafval als een logische vervolgstap wordt gezien door inwoners.
Bij gemeenten waar diftar niet voorafgaat aan het invoeren van omgekeerd inzamelen, lijkt het draagvlak voor het wegnemen van de grijze container aan huis wat lager te liggen. Bewoners zijn in deze gemeenten immers nog minder gewend aan het scheiden van afval, waardoor de frequentie waarmee ze naar de restcontainer moeten, hoger ligt.
Verder lijkt flankerend beleid (communicatie, participatie, maatwerk, handhaving) eveneens van invloed op het succes van omgekeerd inzamelen. Zeer uitgebreide communicatie, en ruim voldoende scheidingsmogelijkheden voor met name GFT, PMD en oud papier aan/bij huis zijn een voorwaarde voor het slagen van dit systeem. Daarnaast moeten keuzes worden gemaakt hoe om te gaan met het buitengebied en hoogbouw, waar omgekeerd inzamelen een stuk lastiger te implementeren is.
Kwaliteit en omgekeerd inzamelen
De nadruk van het VANG-programma ligt vanaf 2022 op het verbeteren van de kwaliteit van alle gescheiden grondstofstromen. Alleen dan kan er namelijk hoogwaardig (of überhaupt!) worden gerecycled.
Gemeenten die de afgelopen jaren omgekeerd inzamelen hebben ingevoerd, laten zien dat de kwaliteit van de gescheiden stromen soms onder druk kan komen te staan. Dit komt met name door de (hoge) drempel die bij omgekeerd inzamelen wordt ervaren bij het (verder) wegbrengen of minder vaak kunnen aanbieden van restafval. Hierdoor kan de neiging ontstaan bij bewoners om moeite te besparen, en het restafval bij gescheiden grondstoffen aan te bieden. Dit effect treedt overigens niet bij alle gemeenten met omgekeerd inzamelen op.
NB: De aanpak van de verbetering van de verschillende grondstoffen (PMD, GFT, OPK en textiel) zijn in aparte wegwijzers beschreven.
Verder lezen over omgekeerd inzamelen?
Met het invoeren van omgekeerd inzamelen is er door veel verschillende gemeenten al ruimschoots ervaring opgedaan. Onderstaand een aantal verwijzingen naar documenten die jouw gemeente kunnen helpen bij het overwegen, voorbereiden en invoeren van omgekeerd inzamelen.
- Een presentatie van de do’s & don’ts bij de implementatie van omgekeerd inzamelen van de regio Waardlanden.
- Nedvang heeft de resultaten van een onderzoek gedan naar de effecten van omgekeerd inzamelen in de regio Rivierenland (Avri) samengevat in een implementatieplan.
- Een draaiboek van de gemeenten Dalfsen over het invoeren van omgekeerd inzamelen.
- De resultaten van een pilot met omgekeerd inzamelen in Amersfoort in
- Artikel van de Afvalspiegel: ‘Nuancering nodig omtrent vervuiling PMD’.
- Een informatiefolder van de gemeente Zwolle voor bewoners waarin het hoe en waarom van omgekeerd inzamelen wordt uitgelegd.
Omdat omgekeerd inzamelen het meest effectief is in combinatie met diftar, verwijzen we je ook graag naar de Wegwijzer diftar.
Vragen?
Wil je ook aan de slag met omgekeerd inzamelen, of heb je aanvullende vragen na het lezen van deze Wegwijzer? Neem dan contact met ons op. Wij kunnen je op weg helpen bij de aanpak hiervan. Ook voor algemene vragen over het VANG-programma en ondersteuning bij VANG-gerelateerde vraagstukken, kun je contact opnemen met een van de VANG-adviseurs.