Wegwijzer Diftar
Informatie over het inzetten van diftar als beleidsstrategie.
Wat is diftar?
Diftar is een afkorting van ‘gedifferentieerde tarieven’, waarbij de hoogte van de afvalstoffenheffing per huishouden wordt bepaald aan de hand van het aangeboden restafval. Het principe van deze financiële prikkel is eenvoudig: wanneer je als huishouden je afval goed scheidt en/of voorkomt en zodoende minder restafval overhoudt, betaal je een lagere afvalstoffenheffing. Andersom betekent dit dat huishoudens die hun afval niet (of minder) scheiden, een hogere heffing betalen. Met diftar bestaat de afvalstoffenheffing uit een vast deel (dat ieder huishouden betaalt) én een variabel deel. Dit variabele deel is afhankelijk van de hoeveelheid restafval die je als huishouden aanbiedt ter inzameling. Het is een toepassing van het principe dat ook wel ‘de vervuiler betaalt’ wordt genoemd.
Diftar wordt toegepast vanuit de volgende redeneringen:
- Gedragsbeïnvloeding zodat minder restafval en meer (bron)gescheiden recyclebare grondstoffen worden aangeboden.
- Een eerlijker tariefsysteem. Het wordt als eerlijk gezien om huishoudens die weinig (rest)afval aanbieden minder te laten betalen voor het gemeentelijke afvalbeheer, net als dat geldt voor het gebruik van andere diensten zoals energie en water.
- Door de lagere hoeveelheid (duur) restafval, zijn de afvalbeheerskosten in gemeenten met diftar gemiddeld lager dan in gemeenten zonder diftar.
Toepassing van Diftar
Het aantal gemeenten dat (een vorm van) diftar toepast is in de afgelopen jaren flink toegenomen. In 2024 paste 59% van de Nederlandse gemeenten een vorm van diftar toe. Alhoewel diftar in elke stedelijkheidsklasse voor komt is het instrument met name in laag stedelijke gemeenten populair. In de kaart hieronder (RWS, 2025) hebben de blauwgekleurde gemeenten een vorm van tariefdifferentiatie ingevoerd.
Wat is de relatie met (halen van) VANG-ambitie?
De resultaten van diftar spreken voor zich. Niet alleen produceren gemeenten met diftar gemiddeld 48% minder restafval dan gemeenten zonder dit systeem, ook de kosten van het totale afvalbeheer zijn in deze gemeenten zo’n 20% lager. Dit komt met name doordat er wordt bespaard op (steeds duurder wordende) verbrandingskosten van restafval én er meer waardevolle grondstoffen worden gescheiden. Minder restafval betekent, mits de gescheiden grondstoffen schoon worden aangeleverd, ook een hoger recyclingpercentage. Diftar is hiermee een van de meest effectieve instrumenten om het recyclingpercentage van je gemeente te verhogen.
Vormen van Diftar
Het toepassen van tariefdifferentiatie gebeurt op verschillende manieren. De meest gekozen vorm is ‘volume-frequentie’. Hierbij worden inwoners gestimuleerd hun restafval minder vaak aan de weg te zetten of in een verzamelcontainer te gooien (frequentie van inzamelen). Bovendien betalen zij minder wanneer ze een kleinere container (minder volume) aanbieden.
Een kleine groep gemeenten maakt gebruik van het zogenaamde ‘dure zak’-systeem, een vorm van volume-frequentie diftar waarbij restafval uitsluitend mag worden aangeboden in een relatief dure afvalzak, die de gemeente hiervoor te koop aanbiedt. Zo worden inwoners gestimuleerd om zo min mogelijk restafval over te houden. Volume-frequentie diftar stimuleert logischerwijs met name het scheiden van grondstoffen met een groot volume, zoals PMD en tuinafval. De container (of zak) hoeft dan immers minder vaak aan de weg.
Daarnaast zijn er ook gemeenten die afrekenen op basis van het gewicht van het restafval. Dit maakt het vooral interessant om zware afvalstromen zoals gft, papier en glas beter te scheiden. Hierdoor is deze vorm van diftar erg interessant voor gemeenten die PMD nascheiden: hier wordt het volumineuze PMD tenslotte in het restafval ingezameld.
Tenslotte wordt diftar ook soms alleen op basis van volume toegepast. Hierbij worden inwoners gestimuleerd voor een kleinere (140 ipv 240 liter) en goedkopere minicontainer te kiezen. De ophaalfrequentie is dan een vast gegeven. De prikkel die hiervan uitgaat is veel kleiner dan bij de andere vormen van diftar, wat maakt dat het effect gering is.
| Systeem tariefdifferentiatie | Gemiddelde kosten (€) | Gemiddeld vastrecht (€) | gemiddelde variabele kosten |
|---|---|---|---|
| Volume | 301 | n.v.t. | n.v.t. |
| Volume & frequentie | 267 | 188 |
€ 9,56 / container rest € 0,60 / container gft-afval |
| Volume & frequentie & aantal personen | 296 |
1851 2362 |
€ 7,86 / container rest € 0,19 / container gft-afval |
| Dure zak | 253 | 213 |
€ 1,75 / zak rest € 0,03 / zak gft-afval |
| Dure zak & aantal personen | 296 |
2141 2672 |
€ 1,27 / zak rest € 0,00 / zak gft-afval |
| Gewicht | 351 | 211 |
€ 0,36 / kg rest € 0,13 / kg gft-afval |
| Gewicht & frequentie | 263 | 169 |
€ 0,31 / kg rest en € 1,91 / lediging rest € 0,02 / kg gft-afval en 0,58 / lediging gft-afval |
| Gewicht & frequentie & aantal personen | 323 |
1661 2382 |
€ 0,21 / kg rest en € 1,95 / lediging rest € 0,00 / kg gft-afval en € 0,13 / lediging gft-afval |
1 Eenpersoonshuishouden
2 Meerpersoonshuishoudens
Hoe zit het met ongewenste neveneffecten?
Een vraag die vaak opkomt rondom de planvorming van diftar is of de kwaliteit van de gescheiden deelstromen afneemt bij invoering van dit instrument. Uit het Rapport ‘Diftar als beleidsinstrument bij huishoudelijk afvalbeheer’ (IPR Normag 2021) blijkt dat over het geheel kan worden gesteld dat de kwaliteit van ingezamelde deelstromen niet wezenlijk afwijkt in gemeenten met of zonder diftar. Ook blijkt dat diftar niet leidt tot meer ontwijkgedrag zoals afvaldumpingen.
Hierbij dient wel vermeld te worden dat er in beperkte mate onderzoeken en monitorgegevens beschikbaar zijn. Voor meer gedetailleerde informatie over ongewenste neveneffecten wordt verwezen naar het genoemde rapport van IPR Normag.
Verder lezen over diftar?
Hieronder een overzicht van een paar interessante onderzoeken en handreikingen over diftar:
- VANG/NVRD ontwikkelde in 2020 een handreiking diftar, met hierin een uitgebreide omschrijving van de mogelijkheden, vormen, resultaten en invoering van deze systematiek.
- IPR heeft in 2021 een onderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden van diftar. Hierin wordt onder andere ingegaan op landelijke ontwikkelingen, doelstellingen/overwegingen, effect van diftar en de financiële aspecten.
- Stantec voerde in 2021 een onderzoek uit naar de financiële implicaties van het invoeren van een tariefdifferentiatie. Van de ‘basis op orde’ tot ‘hoe ga ik om met de diftar-paradox’.
- MRStratego heeft in 2021 de communicatieve aspecten van het invoeren van diftar op een rij gezet. Het uitleggen en voorbereiden van de toepassing van diftar vraagt het nodige van de afdeling communicatie van een gemeente en/of inzamelorganisatie. In dit rapport aandacht en tips over voorbereiding, achtergrondinfo en communicatiemiddelen.
- Een belangrijk aandachtspunt bij het invoeren van tariefdifferentiatie is het aanpakken/voorkomen van ongewenst gedrag zoals bijplaatsingen en dumpingen. RHDHV heeft, in opdracht van VANG, in 2021 onderzoek gedaan naar deze neveneffecten. Alhoewel in de beeldvorming en besluitvorming mogelijke neveneffecten soms de boventoon voeren, is er in de praktijk weinig (statistische en/of kwantitatieve) informatie over het optreden van neveneffecten beschikbaar.
- In gemeenten waar diftar is ingevoerd, blijft dat een klein deel van de huishoudens nooit meer restafval aanbiedt: zogenaamde '0-aanbieders'. JMA heeft onderzoek gedaan naar deze cijfers en de oorzaken van dit gedrag.
Vragen?
Heb je specifieke vragen over het invoeren van diftar? neem dan contact met ons op. Ook voor algemene vragen over het VANG-programma en ondersteuning bij VANG-gerelateerde vraagstukken, kun je contact opnemen met een van de VANG-adviseurs.