1.1 GFT- wat is het en wat wordt er van gemaakt?
Op weg naar een circulaire economie, waarbij grondstoffen zo lang mogelijk hergebruikt worden, is de keten van groente-, fruit- en tuinafval een prachtig voorbeeld. Het laat namelijk heel goed zien dat GFT geen afval is maar een grondstof voor nieuwe producten. De grondstof is kostenbesparend en kan net als in de natuur voor 100% gerecycled worden en CO2 vastleggen.
GFT is groente-, fruit- en tuinafval van huishoudens dat in hoofdzaak bestaat uit schillen en resten van groenten, fruit en aardappelen, resten van gekookt eten, graten, botjes, plantaardige olie, gestold vet en onkruid, takjes en bladeren (fijn tuinafval).
In 2018 werd in Nederland per inwoner 140 kilo GFT gegenereerd. 87 kilo daarvan (62%) werd gescheiden weggegooid in een inzamelvoorziening voor GFT; 53 kilo (38%) werd met het restafval weggegooid en dus verbrand.
Dat is voor heel Nederland een verlies van meer dan 900 miljoen kilo waardevolle GFT per jaar dat niet in de kringloop terugkeert, genoeg kansen voor verbetering dus.
Met een innovatief proces van vergisten en composteren kan er van de GFT-stroom al vijf nuttige producten worden gemaakt. Vergisten gebeurt in dit innovatieve proces voorafgaand aan het composteren.
- Hoogwaardige compost is het belangrijkste product. Deze compost is zeer geschikt als bodemverbeteraar en daarom essentieel voor de vraagstukken rondom bodembeheer. Het gebruik van goede compost als bodemverbeterend middel wordt namelijk steeds belangrijker in niet alleen de land- en tuinbouw, maar ook in de gemeentelijk tuinen, groenstroken en parken. In paragraaf 1.2 wordt dieper op de voordelen van compost ingegaan.
- Door het GFT te vergisten ontstaat biogas, dat kan worden gescheiden in groengas (methaan / CH4) en CO2. Dit groengas kan niet alleen gebruikt worden als brandstof voor o.a. de inzamelvoertuigen, maar ook terug worden geleverd aan het landelijke aardgasnet. Hiermee kan het bijdragen aan de doelstellingen met betrekking tot hernieuwbare energie.
- Het CO2 wordt aan tuinders geleverd ter bevordering van de bladgroei voor hun groenten en/of bloemen.
- De warmte uit het composteringsproces kan worden opgevangen om dat vervolgens met warmtewisselaars herbruikbaar te maken voor bijvoorbeeld verwarming van gebouwen of groente- fruit en bloemenkassen.
- Tenslotte kan het opgevangen condenswater uit de GFT-stroom gebruikt worden bij de gladheidsbestrijding en straatreiniging.
GFT is 'het nieuwe zwarte goud van de bodem' en erg waardevol vanwege de verschillende toepassingen. Daarmee is het een prachtig voorbeeld van het sluiten van een keten die past in de circulaire economie.
Voorwaarde is wel dat de kwaliteit van het GFT voldoende is (binnen verontreinigingsmarges) om deze vormen van verwerking toe te passen. De laatste tijd zijn er namelijk signalen vanuit gemeenten, inzamelaars, verwerkers en andere stakeholders dat de kwaliteit van verschillende deelstromen afkomstig van het ingezamelde huishoudelijk afval onder druk staat.
In december 2018 is er daarom een verkenning naar de kwaliteit van verschillende deelstromen uitgevoerd. Het onderzoek laat voor GFT zien dat dit een kwetsbare stroom is voor verontreinigingen.
Uit het voorgaande blijkt dat dat er voldoende reden is om een handboek op te stellen om de mooie en belangrijke grondstof GFT zoveel mogelijk voor de keten te behouden.
Dit handboek wil gemeenten inspireren en van kennis voorzien om zoveel mogelijk zuivere GFT-stromen in te zamelen zodat deze goed verwerkt kunnen worden tot nieuwe producten.
In de volgende paragrafen en hoofdstukken worden feiten, sturingsinstrumenten en handelingsperspectieven beschreven om er voor te zorgen dat er zoveel mogelijk GFT kan worden ingezameld, minder GFT in het restafval belandt, maar ook dat het ingezamelde GFT van goede kwaliteit is, zodat het tot 100% kan worden gerecycled. Hiermee wordt bijgedragen om (lokaal) waarde te creëren en de doelstellingen van de circulaire economie te halen.