1.2 De GFT-keten – van keuken tot compost
In deze paragraaf wordt besproken hoe de GFT-keten in elkaar zit. Er wordt uiteengezet welke stappen deze keten beslaat, startend in de keuken tot eindproducten na verwerking. Specifiek wordt ingegaan op het belangrijke eindproduct compost.
In de vorige paragraaf is besproken waar GFT precies uit bestaat. Maar wat mag nu wel, en wat mag vooral niet, in de GFT-bak? Vanuit verschillende partijen, zowel gemeenten, inzamelaars als verwerkers, kwam dit verzoek met als doelstelling meer GFT uit het restafval te oogsten en de verontreiniging van het ingezamelde GFT terug te dringen.
In het VANG (Van Afval Naar Grondstof) huishoudelijk afval programma is daarom een landelijke lijst gemaakt van wat wel of niet in het GFT mag zitten, de zogenaamde wel-niet lijst, zie de korte versie hieronder. Lees hier de uitgebreide wel-niet lijst.
Maar waarom mag het een wel, en het ander niet in de lijst? De gehanteerde criteria voor het samenstellen van de wel-niet lijst zijn in de volgende tabel uitgewerkt. Kijk daarnaast op de website van VANG voor meer (achtergrond)informatie over de wel-niet lijst en andere communicatiemiddelen.
| Criterium | Voorbeelden van niet voldoen |
|---|---|
| Van organische oorsprong en biologisch afbreekbaar binnen de procestijd | Nieuwe verpakkingen/producten van bamboe, kokosblad |
| Voegt iets toe aan de kwaliteit van producten/compost | Afbreekbaar plastic zonder co-benefit (hulpmiddel bij inzamelen GFT) |
| Helpt bij het meer/beter inzamelen van GFT, heeft co-benefit | |
| Veroorzaakt geen schade aan de installatie, verstoort het vergistings- en composteringsproces niet | Niet organische, chemische producten, visuele vervuiling. Zoals glas, grote lange stukken plastic, ijzer, beton, steen |
| Leidt niet tot verontreinigde producten, tot lagere kwaliteit compost | Glas, plastic, steen |
| Levert geen gezondheids- of hygiëneproblemen op voor de medewerkers | Kadavers, fecaliën |
| Levert geen veiligheidsrisico’s op voor de medewerkers | Glas, chemicaliën, bestrijdingsmiddelen, asbest |
| Is niet moeilijk/lastig/duur om te verwijderen, verwijdering levert ook geen productverlies op door aankleving | Kleine stukjes plastic, glas en steen |
| Afvoer brengt geen hoge kosten met zich mee | Chemicaliën |
| Veroorzaakt geen verwarring bij ontdoeners die tot insleep en vervuiling leidt. Eenduidigheid, eenvoud en consistentie van de regel. | Afbreekbare plastic zakjes |
De keten van GFT bestaat uit een aantal stappen, van het aanbieden door de inwoner tot de afzet.
In deze video wordt de weg die GFT en etensresten aflegt in de keten mooi verfilmd.
Tussen deze stappen vindt niet alleen overdracht van GFT plaats, maar zit ook ruimte voor kennisdeling via samenwerking om vervuiling te voorkomen. Zo kan er feedback plaatsvinden van de verwerker naar de inzamelaar: elke vracht wordt nauwkeurig beoordeeld op zuiverheid door de verwerker. De inzamelaar krijgt vervolgens te horen wanneer het vervuild is, zodat deze aandacht kan geven aan het zuiver houden van de stroom (in de vorm van communicatie of handhaving, zie hoofdstuk 2). Dit kan dan direct invloed hebben op hoe het GFT aangeboden wordt door de inwoner.
GFT wordt voornamelijk gecomposteerd, al dan niet voorafgegaan door een vergistingsproces waarbij energie wordt teruggewonnen in de vorm van biogas. Bij innovatieve verwerkingsprocessen worden ook nog warmte, CO2 en condenswater opgevangen, zoals in de vorige paragraaf is behandeld.
Bij alle routes wordt het GFT verwerkt conform de minimumstandaard uit sectorplan 6 voor Gescheiden ingezameld/afgegeven groente-, fruit- en tuinafval van huishoudens van het Landelijk Afvalbeheers Plan (LAP 3).
GFT wordt bij de verwerking omgezet in compost, en bij vergisten in biogas en soms CO2 en warmte. Uit gegevens aangeleverd van Vereniging Afvalbedrijven blijkt dat van alle ingezamelde GFT:
- 40% wordt omgezet in compost
- 5% wordt omgezet in biogas
- 10% als residu overblijft
- 50% als broeiverlies verloren gaat.
Het residu wordt verbrand. Broeiverlies is afbraak van organische stof en verdamping van water in het materiaal. Dit 'overblijfsel' uit het composteringsproces is niet verder te verwerken en wordt vervolgens verbrand. Een goede kwaliteit GFT zorgt voor minder broeiverlies.
De afzet van de organische compostfractie gebeurt met name in de akkerbouw, zie de volgende tabel.
| Sector waar compost wordt afgezet | Ton | % |
|---|---|---|
| Akkerbouw | 498.105 | 73,9 % |
| Potgrond- en Opzaksector | 105.173 | 15,6 % |
| Particulier | 17.125 | 2,5 % |
| Hoveniers | 20.836 | 3,1 % |
| Groenvoorziening | 7.533 | 1,1 % |
| Glastuinbouw | 1.757 | 0,3 % |
| Civiele sector | 7.894 | 1,2 % |
| Overig/onbekend | 15.904 | 2,4 % |
| Totaal *in 2017 | 674.327 | 100 % |
- Voor de afzet van biogas bestaan meerdere routes. In sommige gevallen wordt het wagenpark van een afvalbedrijf van groen gas voorzien en in andere gevallen wordt het biogas opgewerkt tot aardgaskwaliteit en toegevoegd aan het gasnet.
- Indien CO2 wordt geproduceerd als bijproduct wordt dit vooral afgezet in de glastuinbouw. Dat geldt ook voor de opgevangen warmte.
Op de website van VANG-HHA kunt u video's vinden over GFT en hoe het gerecycled wordt. Deze video's kun u ook gebruiken voor uw eigen communicatiemiddelen en inzetten bij campagnes. Wanneer u geïnteresseerd bent om meer te weten over de zes producten die vanuit GFT worden gemaakt en waar dit al gebeurt, kunt u zichzelf verdiepen in Meerlanden. In de 'groene Energiefabriek' wordt 100% GFT gerecycled vanuit inwoners van 8 gemeenten en MKB-bedrijven in Amsterdam en omstreken, Haarlemmermeer en Duin- & Bollenstreek.
Het gebruik van goede compost wordt steeds belangrijker in de samenleving, het kent namelijk vele voordelen binnen de thema's klimaatverandering, waterbeheer, bodembeheer, biodiversiteit en voedselproductie:
- Klimaatverandering kenmerkt zich in ons land door grotere extremen in weer. Lange periodes van droogte worden afgewisseld met korte periodes waarin veel water valt. Deze omstandigheden vragen veel van een bodem. Enerzijds om water lang vast te houden en anderzijds om water gemakkelijk op te kunnen nemen. Hierbij speelt organische stof / compost een belangrijke rol. Door betere infiltratie, is er dan minder wateroverlast en meer waterberging. Daarnaast vindt er door het toepassen van compost minder af- en uitspoeling van nutriënten plaats; de bodem houdt de waardevolle voedingsstoffen langer beschikbaar voor de planten.
- Het gebruik van compost zorgt verder voor verbetering van bodemdiversiteit, waardoor gewassen weerbaarder worden tegen ziekten en plagen en er vervolgens minder chemicaliën nodig zijn.
- Het langdurig toepassen van compost zorgt ook voor verbeteren van de gewasproductiviteit, doordat er meer nutriënten zijn die plantgroei stimuleren.
Compost is een natuurproduct dat als bodemverbeteraar direct en in het bijzonder op middellange en lange termijn voor verbetering zorgt. Daarmee is compost niet alleen belangrijk aan het einde, maar ook weer aan het begin van de GFT-keten.
